دیپلماسی در مسیر توازن و خلاقیت | نگاهی به سیاست خارجی دولت رئیسی

به گزارش شهرآرانیوز؛ حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، در آن مراسم اعلام کرد که ایران، کشور‌ها و ملت‌های همسایه را خویشاوند خود می‌داند و مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت در سیاست خارجی، ارتقای روابط با کشور‌های همسایه است.

از آن زمان، به موازات تشکیل تیم جدید وزارت امور خارجه کشورمان، دیپلمات ها، تلاش خود را برای ترمیم مناسبات با دولت‌های هم جوار، مضاعف ساختند. این موضوع حتی آن قدر برای دولتمردان و شخص رئیس جمهوری، جدی است که حتی در سفر‌های استانی به ویژه استان‌های مرزی بار‌ها به آن پرداخته اند.

اما تأکید بر «سیاست همسایگی» در دولت سیزدهم و هم زمانی آن با اولویت زدایی از موضوع برجام و عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگ‌های سبب شده است برخی تحلیلگران سیاست خارجی، از جایگزینی سیاست آسیامحوری و نگاه به شرق و به جای سیاست غرب گرای دولت دوازدهم و یازدهم سخن بگویند؛ حال آنکه این تحلیل چندان درست به نظر نمی‌رسد و دولت سیزدهم تنها به دنبال ایجاد توازن در سیاست خارجی ایران برای تحقق حداکثری منافع ملی کشورمان و جبران کاستی‌های دولت‌های گذشته است؛ نکته‌ای که روز گذشته مورد تأکید وزیر امور خارجه کشورمان نیز قرارگرفت.

آسیا محوری و نگاه به شرق به معنای بی توجهی به غرب نیست

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، روز گذشته در گفتگو با «ایسنا»، در پاسخ به این سؤال که آیا تعامل با کشور‌های آسیایی ازجمله کشور‌های شرق در دولت سیزدهم به این معناست که دیگر تعامل با غرب دارای چندان جایگاهی در دستگاه دیپلماسی کشورمان نیست، گفت: کلیدواژه‌هایی که برای سیاست خارجی دولت سیزدهم به کار می‌بریم، سیاست خارجی متوازن ذیل دیپلماسی فعال، پویا و هوشمند است.

نگاه به همسایگان و نگاه به آسیا و تعامل با کشور‌های این منطقه برای ما در عرصه سیاست خارجی دارای اولویت است، اما نگاه به آسیا به این معنا نیست که به مناطق دیگر از جمله غرب توجه نداشته باشیم. یکی از ویژگی‌های سیاست خارجی متوازن، این است که ضمن توجه به اولویت ها، از هر فرصتی در سایر حوزه‌های جهان برای تأمین حداکثری منافع ملی مان استفاده کنیم.

درنتیجه نگاه به شرق به معنای کنارگذاشتن غرب نیست، اما غربی‌ها باید بدانند که ما با کشور‌های چین، روسیه و هند در یک حوزه هستیم و در جغرافیای آسیا قرار داریم و آن‌ها به خاطر سیاست‌های دنبال شده از سوی آمریکا و عدم اجرای تعهداتشان در برابر ایران، روز به روز ضرر می‌بینند و از برنامه‌های سرمایه گذاری و تعامل با ایران در حوزه‌های مختلف تجاری و اقتصادی دور می‌شوند. ما به غربی‌ها گفته ایم که ایران دست بسته باقی نمی‌ماند و در راستای منافع خود تصمیم می‌گیرد و پیش می‌رود.

وی افزود: ما نمی‌خواهیم کشور را فقط به روسیه و چین گره بزنیم، بلکه در راستای منافع، سیاست خارجی را پیگیری و تنظیم می‌کنیم و هر مقدار که چین، روسیه، هند، یا هر کشور دیگری در جهان در راستای منافع مشترک طرفینی ایده‌ها و ابتکاراتی داشته باشند و ما احساس کنیم که منافعمان در سطح خیلی خوبی تأمین می‌شود، از این ایده‌ها استقبال می‌کنیم و حتما این فرصت برای همه کشور‌ها در قاره‌ها و مناطق مختلف وجود دارد، چه در آمریکای لاتین، چه در آفریقا و غرب یا هر حوزه دیگری که باشد.

نظرات متفاوت کارشناسان درباره سیاست خارجی دولت

در شرایطی که دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم، برای تحقق منافع ملی کشورمان، به درستی سیاست متوازن و نگاه توأمان به همسایگان و شرق و غرب را پیش می‌برد، کارشناسان سیاسی نظرات متفاوتی دارند؛ برخی معتقدند که دولت سیزدهم باید اولویتش در سیاست خارجی را برخلاف دولت پیشین، معطوف به همسایگان و شرق کند و از گذشته عبرت گیرد و برخی دیگر در مقابل معتقدند که دولت سیزدهم به نوعی باید در استمرار سیاست خارجی دولت گذشته حرکت کند و در نتیجه نباید سیاست منطقه‌ای جایگزین سیاست تنش زدایی جهانی با محوریت کشور‌های غربی شود.

در همین راستا، محمدحسن آصفری، نماینده مجلس، به «فردانیوز» گفت: متأسفانه دستگاه دیپلماسی ایران در نزدیک به یک دهه گذشته نتوانست بر اساس منافع ملی عمل کند و امروز ما هزینه خواب خرگوشی تیم دیپلماسی پیشین را می‌دهیم. در دولت پیشین، آقای روحانی نتوانست با کشور‌های قفقاز ارتباط خوبی برقرار کند و حالا نتیجه اش مواضع ضدایرانی جمهوری آذربایجان است. واقعیت این است که دستگاه دیپلماسی دولت آقای روحانی به هیچ وجه دیپلماسی فعالی نداشت و اگر می‌توانستیم از ظرفیت‌های منطقه‌ای استفاده خوبی کنیم، اکنون دولت جدید با این میزان از مشکلات رو به رو نبود.

اما در اظهار نظری متفاوت، حشمت ا... فلاحت پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم، به «دیده بان ایران» گفت: باید بین روابط دوجانبه و روابط منطقه‌ای و جهانی که ارتباط تنگاتنگی با هم دارند تفاوت قائل شویم. ما در شرایطی می‌توانیم در روابط بین الملل موفق باشیم که به سمت تنش زدایی برویم. امروز برخی کشور‌های کوچک در برابر ایران نوعی خودنمایی و رفتار توهین آمیز دارند و علتش این است که ایران حوزه‌های تنش گسترده‌ای را برای خودش ایجاد کرده و به سمت تنش زدایی نرفته است. اما ما با اولویت تنش زدایی هسته‌ای با غرب می‌توانیم این مشکلات را رفع کنیم و این امر هم در گرو ارتباطات جهانی و بین المللی است. نباید سیاست منطقه‌ای را جایگزین سیاست تنش زدایی بین المللی و جهانی کرد.